ورنر هرتسوک «Werner Herzog» مستندساز آلمانی متولد 1943، یکی دیگر از مستندسازان صاحب سبک در تاریخ مستند معاصر جهان محسوب میشود که بخش عمده شهرت خود را مدیون استفادهاش از نابازیگران بومی در آثار مستند و نگاه طبیعتگرایانه (ناتورالیستی) اوست.
مستندسازی در جهان قدمتی تقریبا به اندازه خود سینما دارد و همواره مدیوم قابل اعتنا و موثری برای بازنمایی واقعیت محسوب میشده است. در طول تاریخ مستندسازان مختلف، علاوه بر انتخاب موضوعات مهم و بعضا جنجالی، گاهی هم به سراغ رویهای جدید در پرداخت موضوع مورد نظر رفتهاند که باعث شده نامشان در عرصه سینمای مستند با برچسب خاصی عجین شود و مخاطبان سینمای مستند آنها را با یک صفت منحصربفرد به یاد بیاورند...
به عنوان مثال، مستند صامت «مردی با دوربین فیلمبرداری» محصول ۱۹۲۹ اثر ژیگا ورتوف به دلیل رویکرد تجربهگرایانهاش که نخستین نمونه این شیوه از پرداخت مستند محسوب میشود، هنوز هم به اعتقاد بسیاری از منتقدین، بهترین مستند تاریخ است؛ یا «نانوک شمالی» اثر رابرت فلاهرتی محصول ۱۹۲۲ به دلیل موضوع جذابش، یعنی زندگی یک مرد اسکیمو و مبارزهاش با طبیعت برای بقا، پس از گذشت نزدیک به یک قرن، جزو شاخصترین مستندهای تاریخ است. با این حال، گروهی از مستندسازان که عمدتا متولدین نیمه دوم قرن بیستم هستند، در دهههای اخیر جریان مستندسازی را چند گام دیگر به پیش بردند و ظرفیتهای این مدیوم را به جهانیان معرفی کردند. در این مطلب به سبک و آثار مهم شش مستندساز معاصر میپردازیم که هر کدام توانستهاند با رویکردی جدید و شاخصهای که فقط به نام خودشان ثبت شده، در تاریخ سینمای مستند ماندگار شوند.
ورنرهرتسوک، مستندساز آلمانی متولد ۱۹۴۳، یکی دیگر از مستندسازان صاحب سبک در تاریخ مستند معاصر جهان محسوب میشود که بخش عمده شهرت خود را مدیون استفادهاش از نابازیگران بومی در آثار مستند و نگاه طبیعتگرایانه (ناتورالیستی) اوست. هرتسوک عموما ساختارهای اجتماعی از پیش تعیین شده و رایج را کماهمیت قلمداد میکند و در تلاش است تا تمدنها را از نقطهنظر جامعهشناسی طبیعی مورد ارزیابی قرار دهد. او که التفات ویژهای به بازنمایی فرهنگها به صورت طبیعی و با لحاظ نمودن هر دو وجه و مثبت و منفی آنها دارد، نه به واسطه انتخاب موضوعاتش، بلکه به خاطر پرداخت بینظیر آنها، وزنه بیبدیلی در مستندسازی به شمار میرود. رویکرد هرتسوک در مستندسازی را به تعبیری میتوان انسانشناسی معناگرا هم دانست؛ چر ا که او به معنای زندگی انسان توجه دارد و وحشت از نابودی انسانیت تحت سلطه ابزارهای صنعتی و تکنولوژی در مستندهایش موج میزند. تنوع جغرافیایی نیز از دیگر عناصر برجسته آثار هرتسوک است.
یکی از مهمترین مستندهای هرتسوک «سرزمین سکوت و تاریکی» نام دارد که در آن به زندگی یک زن نابینا و ناشنوا میپردازد. «مرد گریزلی» نام معروفترین مستند اوست که داستان مردی به نام تیموتی تردول، کارشناس آماتور جانورشناسی، را روایت میکند؛ مردی که به دلیل علاقه عجیبش به طبیعت و زندگی خرسهای گریزلی دشواریهای غیر قابل باوری را تجربه میکند. کشمکش انسان و طبیعت وحشی و ارتباط حیات و تمدن با خشم طبیعت و شرایط اقلیمی، محورهای اصلی این مستند را تشکیل میدهد.
هرتسوک پس از چند دهه مستندسازی در نقاط مختلف و طبیعی جهان، در جدیدترین اثر خود به نام «بنگر و ببین؛ اوهام جهان متصل» به سراغ جهان تازهای به نام فضای مجازی و تکنولوژی رفته، اما در این مستند هم همان دغدغههای معناگرایانه خودش را پیگیری میکند. این مستند که بر موضوعاتی نظیر اینترنت و هوش مصنوعی تمرکز دارد، به مرور وارد مشکلات و بحرانهای انسان معاصر در فضای مجازی و زندگی ماشینی میشود و با مقایسه حیرتآوری بین آیینهای سنتی و تکنولوژی مدرن، فضای مجازی را آیین غیر قابل تخلف همه مردم جهان در دنیای مدرن امروز معرفی میکند.