مروری بر مهم ترین چهره های تاریخ مستند سازی در ایران - نادر طالب زاده

در این شماره مروری کوتاه خواهیم داشت بر زندگی و کارنامه نادر طالب زاده از مهم‌ترین مستندسازان ایرانی که شاید کمتر از ایشان سخن گفته شده است.

حدود یک دهه است که فیلم‌های مستند در ایران بیشتر از قبل جدی گرفته می‌شوند و اخیرا معرفی مستند «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده کشورمان در اسکار، باعث شد توجه‌ها به آثار مستند حسابی جلب شود. با این حال، مستندسازی در ایران سابقه زیادی دارد و در دهه‌های گذشته هم مستندسازان، با کمترین بودجه و درآمد ممکن و بدون این‌که حتی شهرت و اقبال عمومی فیلمسازان داستانی را همراه خود ببینند، خالصانه مشغول تلاش برای بازنمایی واقعیت در قاب تصویر بوده‌اند. در این مطلب به مرور زندگی و کارنامه برخی از مهم‌ترین مستندسازان ایرانی می‌پردازیم که کمتر در فضاهای عمومی از ایشان سخن گفته شده است...

بازسازی تکاملی تاریخ

نگاهی به چهار فیلم سال‌ های اخیر درباره مجاهدین؛

در سال‌ های اخیر، چند فیلم نظیر ماجرای نیمروز و سیانور مستقیما به بازسازی فعالیت‌ های مجاهدین خلق پرداخته‌ اند که در این مطلب نگاهی داریم به چهار مورد از این فیلم‌ ها.

فعالیت‌های گروه موسوم به «سازمان مجاهدین خلق» که بعدها، با بروز برخی انحراف در ایدئولوژی و انشقاقشان به دو بخش اسلام‌گرا و مارکسیست، در بین عموم مردم به «منافقین» معروف شدند، یکی از نقاط مهم تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود؛ موضوعی که در سینمای داستانی، تا دهه نود، تقریبا مسکوت مانده بود و به دلایل مختلف، کمتر فیلمسازی تمایل داشت درباره این گروه و اقداماتشان فیلم بسازد. البته در عرصه مستند تلاش‌هایی برای معرفی مجاهدین و فراز و فرودهایشان در جریان تحولات ایران معاصر، صورت گرفت؛ اما...

نامرئی تأثیر گذار

بررسی کاراکتر های بدون بازیگر در فیلم ها

به بهانه اکران فیلم تحسین شده «قصر شیرین»، نگاهی داریم به مهم‌ترین فیلم‌های ایرانی که در سال‌های اخیر از موهبت یک شخصیت بدون بازیگر بهره‌مند شده‌اند.

یک روش جذاب که در سال‌های اخیر بارها مورد استفاده نویسندگان فیلم‌های ایرانی قرار گرفته، استفاده از کاراکتری در فیلم است که هیچ‌وقت دیده نمی‌شود، اما اهمیتی غیرقابل چشم‌پوشی دارد. بازیگری برای ایفای این قبیل نقش‌ها در نظر گرفته نمی‌شود و فیلمسازان تعمدا یک چهره مهم را از چشم مخاطب پنهان می‌کنند تا خود بیننده دست به کار شود، قوه خیالش را به کار بگیرد و ابعاد و ویژگی‌های مختلف شخصیتی آن کاراکتر غایب را تصور کند. به بهانه اکران فیلم تحسین شده «قصر شیرین»، نگاهی داریم به مهم‌ترین فیلم‌های ایرانی که در سال‌های اخیر از موهبت یک شخصیت بدون بازیگر بهره‌مند شده‌اند...

نقد مستند «کاتاسترویکا»؛ نقاب بخش خصوصی برای مافیا!

مستند «کاتاسترویکا» Catastroika به کارگردانی Aris Chatzistefanou و Katerina Kitidi محصول کشور یونان در سال 2012 ساخته شده است. در این مستند کارگردان تغییر دارایی‌های دولت به بخش‌های خصوصی را تحلیل می‌کند.
چند خط آمار هولناک و عجیب درباره اتفاقات اوایل دومین دهه از هزاره جدید در یونان، مقدمه جمع و جور و سرراستی برای یک مستند افشاگر و جذاب درباره پدیده خصوصی‌سازی در این کشور به شمار می‌رود. اتفاقی که با پروپاگاندای رسانه‌ها، به نظر می‌رسید تنها راه چاره مشکلات اقتصادی یونان باشد، اما نه تنها به نجات این کشور کمکی نکرد، بلکه دستمایه سوء استفاده و فساد اقتصادی بخش مافیایی هم قرار گرفت؛ همان دست‌های پنهانی که یا از بدنه دولت می‌آیند و یا با مسئولین رده‌بالای دولتی زد و بند دارند، اما زیر نقاب بخش خصوصی و با کمک رانت، سرمایه‌های یونان را می‌بلعند و پسرفت و انحطاط اقتصاد این کشور را موجب می‌شوند.

نگاهی به مستندسازان صاحب سبک جهان - مایکل مور

اگر اندک شناختی از فضای مستندسازی در جهان داشته باشید، احتمالا با دیدن عنوان این مطلب، پیش از هر کس دیگری، از حضور نام مایکل مور «Michael Moore» در این فهرست مطمئن بوده‌اید؛ فیلمساز فربه و دوست‌داشتنی متولد 1954 آمریکای که عموما با نقدهای تند و آوانگاردش شناخته می‌شود.

مستندسازی در جهان قدمتی تقریبا به اندازه خود سینما دارد و همواره مدیوم قابل اعتنا و موثری برای بازنمایی واقعیت محسوب می‌شده است. در طول تاریخ مستندسازان مختلف، علاوه بر انتخاب موضوعات مهم و بعضا جنجالی، گاهی هم به سراغ رویه‌ای جدید در پرداخت موضوع مورد نظر رفته‌اند که باعث شده نامشان در عرصه سینمای مستند با برچسب خاصی عجین شود و مخاطبان سینمای مستند آن‌ها را با یک صفت منحصربفرد به یاد بیاورند...

نقد مستند«شرقی»؛ غبارروبی از چهره اسلام شناس شرقی

مستند «شرقی» به کارگردانی مسعود طاهری پرتره‌ای از زندگی، آثار، افکار و اندیشه‌های پروفسور توشیهیکو ایزوتسو فیلسوف، اسلام شناس و قرآن پژوه ژاپنی است.
مسعود طاهری از آن دست مستندسازانی است که علاقه چندانی به دیده شدن ندارد و فقط دغدغه‌های خودش را در مدیوم مستند پیگیری می‌کند. این مستندساز که چندین سال از عمر خود را به تحصیل، مطالعه و پژوهش جدی در حوزه علوم انسانی اختصاص داده، این روزها با مستند «شرقی» بلوغ و جدیت خود در غبارروبی از چهره یک اندیشمند مهم معاصر را به رخ می‌کشد...

نقد مستند«نامه های کارستن»؛ عشق، جنگ و یک دغدغه انسانی

مجموعه مستند «نامه‌های کارستن» به کارگردانی عطا پناهی درباره تاریخ اشغال ایران توسط متفقین است و روایت زنانی است که مردانشان را روانه جبهه‌های نبرد کردند.
مستند «نامه‌های کارستن» که اخیرا در قالب یک مینی سریال سه قسمتی از تلویزیون پخش شده، اثری قابل اعتنا و محترم، در برهه مهمی از تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود؛ سال ۱۳۲۰ و اشغال ایران توسط نیروهای متفقین که هنوز هم، پس از گذشت چند دهه، یادآوری‌اش موجب اندوه ایرانیان می‌شود...

نگاهی به مستند سازان صاحب سبک جهان- ورنر هرتسوک

ورنر هرتسوک «Werner Herzog» مستندساز آلمانی متولد 1943، یکی دیگر از مستندسازان صاحب سبک در تاریخ مستند معاصر جهان محسوب می‌شود که بخش عمده شهرت خود را مدیون استفاده‌اش از نابازیگران بومی در آثار مستند و نگاه طبیعت‌گرایانه (ناتورالیستی) اوست.

مستندسازی در جهان قدمتی تقریبا به اندازه خود سینما دارد و همواره مدیوم قابل اعتنا و موثری برای بازنمایی واقعیت محسوب می‌شده است. در طول تاریخ مستندسازان مختلف، علاوه بر انتخاب موضوعات مهم و بعضا جنجالی، گاهی هم به سراغ رویه‌ای جدید در پرداخت موضوع مورد نظر رفته‌اند که باعث شده نامشان در عرصه سینمای مستند با برچسب خاصی عجین شود و مخاطبان سینمای مستند آن‌ها را با یک صفت منحصربفرد به یاد بیاورند...

نقد مستند «خانه ام کجاست؟»؛ برسد به دست مسئولین ذیربط

مستند «خانه‌ام کجاست» به کارگردانی محمدحسن یادگاری ماجرای اوضاع نابه‌سامان این روزهای بازار مسکن است و با نگاهی متفاوت به پشت پرده ریشه‌ها و علل این موضوع می‌پردازد.

مستندهای موسوم به اکتشافی، آثاری هستند که در آن‌ها، مستندساز با سبک و سیاق یک کارآگاه باتجربه، بی‌پروا به دل نهادهای قدرت می‌زند و کار چنین مستندهایی به یک پروسه جنایی شبیه است. مستندسازی اکتشافی که در سطح بین‌المللی مایکل مور را به عنوان سردمدار آن می‌شناسند، معمولا از روش‌هایی مانند استفاده از دوربین مخفی، ضبط یواشکی صدا، جستجو در اسناد برای روکردن سند فساد سازماندهی شده و… بهره می‌برد...

نقد مستند «بهارستان، خانه ملت»؛ قصه تاریخ در بستر جغرافیا

فیلم مستند «بهارستان، خانه ملت» را بابک بهداد تهیه و کارگردانی کرده است. بهداد در فیلم جدید خود جغرافیای تاریخی و اجتماعی منطقه بهارستان تهران را از دوره ناصرالدین شاه تا سال ۱۳۵۷ به تصویر کشیده است.

موفق‌ترین مستند ایران در یک سال گذشته، بدون تردید «بهارستان، خانه ملت» ساخته بابک بهداد بوده که علاوه بر دریافت سیمرغ بلورین بهترین مستند در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر، چند جایزه مهم دیگر در سطح ملی را هم از آن خود کرده است. نقش بابک بهداد به عنوان خالق اثر پررنگ و شایسته تحسین است؛ چرا که بهداد به نوعی ایثارگری کرده تا «بهارستان، خانه ملت» ساخته شود. او با تلاش ستایش برانگیزش در چند جبهه کارگردانی، نویسندگی، پژوهش، گوینده، تدوینگر و فیلمبردار یک‌تنه بخش عمده‌ای از بار پروژه را به دوش کشیده و کار را با مایه گذاشتن از خودش درآورده است...