کن برنز «Ken Burns» مستندساز پرآوازه آمریکایی، متولد 1953، یکی از مهمترین فیلمسازان عرصه مستند در تاریخ جهان محسوب میشود که نامزدی اسکار، جایزه امی و بسیاری دیگر از جوایز بینالمللی را در کارنامه دارد.
مستندسازی در جهان قدمتی تقریبا به اندازه خود سینما دارد و همواره مدیوم قابل اعتنا و موثری برای بازنمایی واقعیت محسوب میشده است. در طول تاریخ مستندسازان مختلف، علاوه بر انتخاب موضوعات مهم و بعضا جنجالی، گاهی هم به سراغ رویهای جدید در پرداخت موضوع مورد نظر رفتهاند که باعث شده نامشان در عرصه سینمای مستند با برچسب خاصی عجین شود و مخاطبان سینمای مستند آنها را با یک صفت منحصربفرد به یاد بیاورند...
به عنوان مثال، مستند صامت «مردی با دوربین فیلمبرداری» محصول ۱۹۲۹ اثر ژیگا ورتوف به دلیل رویکرد تجربهگرایانهاش که نخستین نمونه این شیوه از پرداخت مستند محسوب میشود، هنوز هم به اعتقاد بسیاری از منتقدین، بهترین مستند تاریخ است؛ یا «نانوک شمالی» اثر رابرت فلاهرتی محصول ۱۹۲۲ به دلیل موضوع جذابش، یعنی زندگی یک مرد اسکیمو و مبارزهاش با طبیعت برای بقا، پس از گذشت نزدیک به یک قرن، جزو شاخصترین مستندهای تاریخ است. با این حال، گروهی از مستندسازان که عمدتا متولدین نیمه دوم قرن بیستم هستند، در دهههای اخیر جریان مستندسازی را چند گام دیگر به پیش بردند و ظرفیتهای این مدیوم را به جهانیان معرفی کردند. در این مطلب به سبک و آثار مهم شش مستندساز معاصر میپردازیم که هر کدام توانستهاند با رویکردی جدید و شاخصهای که فقط به نام خودشان ثبت شده، در تاریخ سینمای مستند ماندگار شوند.
کن برنز مستندساز پرآوازه آمریکایی، متولد ۱۹۵۳، یکی از مهمترین فیلمسازان عرصه مستند در تاریخ جهان محسوب میشود که نامزدی اسکار، جایزه امی و بسیاری دیگر از جوایز بینالمللی را در کارنامه دارد. ویژگیهای مهم آثار برنز در دو بخش مهم قابل بررسی است: شیوه پرداخت و موضوعات انتخاب شده. در بخش مربوط به شیوه پرداخت، میتوان گفت که برنز به معنای واقعی کلمه یک مستندساز تمام عیار است؛ چرا که به استفاده زیاد، دقیق و خلاقانه از تصاویر آرشیوی، عکسها و اسناد مختلف مرتبط با موضوعات تاریخی شهره است و سعی میکند حتی سادهترین ادعاهایش را هم با سند تصویری مناسب مستدل و البته چشمنواز کند.
مستند The War از جهت موضوعات نیز برنز علاقه عجیب و زایدالوصفی به تاریخ و جنگ دارد؛ گویی او به عنوان یک مستندساز، به دنبال کنکاش و پیگیری دغدغههای شخصی خودش میرود و نسبت به فضاهای عمومی بیاعتناست. دو مستند مهم او به نامهای «جنگ» و «جنگ داخلی» جزو مهمترین آثار مستند در زمینه جنگ به شمار میروند که هرکدام ویژگیهای خاص خودشان را دارند. «جنگ»، محصول ۲۰۰۷، مستندی ۱۴ ساعته درباره جنگ جهانی دوم است که تلاش خود را معطوف به برملا کردن حقایق پنهان این واقعه تاریخی شوم میکند. «جنگ داخلی» نیز مهمترین اثر کارنامه برنز به شمار میرود که به عنوان یک مینی سریال مستند در سال ۱۹۹۰ عرضه شده و به بیش از چهل جایزه مختلف در رویدادهای سینمایی اقصی نقاط جهان دست یافته است. این مجموعه سریالی در زمان پخش به رکورد میانگین چهارده میلیون بیننده برای هر قسمت رسید که در زمان خودش آمار خیرهکنندهای محسوب میشد. مستند «جنگ داخلی» که برنز یک کتاب هم دربارهاش منتشر کرده، به طور کلی به موضوع جنگ داخلی آمریکا در قرن نوزدهم میپردازد و حقایق جالب توجهی را در مورد دولت آبراهام لینکلن و شخصیت و تصمیمات او برملا میکند.
دیگر مستند مهم برنز «پل بروکلین» است که در سال ۱۹۸۱ نامزد اسکار شد. این مستند به تاریخچه ساخت پل بروکلین در نیویورک اختصاص دارد که بروکلین را به منهتن متصل میکند. البته «پل بروکلین» یک مستند ساده با هدف واکاوی ابعاد مختلف یک پدیده شهری نیست؛ بلکه به وجوه مختلف تاریخی، اجتماعی و فرهنگی پل بروکلین میپردازد و از بررسی یک المان ساده شهری، راه خودش را به نوعی نقد اجتماعی جامعه آمریکایی باز میکند.