نگاهی به کارنامه محسن تنابنده به بهانه حضور فیلم سینمایی «قسم» در بخش سودای سیمرغ سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر
محسن تنابنده، متولد ۱۳۵۴ تهران و فارغ‌التحصیل رشته بازیگری از دانشگاه هنر، یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های هنرهای تصویری ایران در سال‌های اخیر محسوب می‌شود که کاراکتر نقی معمولی او در مجموعه «پایتخت» به انتخاب مجله دنیای تصویر به عنوان یکی از ۱۰۰ نقش ماندگار تاریخ سینما و تلویزیون ایران لقب گرفته است. تنابنده که کار خود را از سال ۸۲ آغاز کرده، به معنای واقعی کلمه هنرمندی همه فن حریف محسوب می‌شود و همواره به استقبال چالش‌های مختلف می‌رود. او تا کنون با جایگاه‌های مختلفی از جمله بازیگر، کارگردان، نویسنده و بازیگردان در تمام مدیوم‌ها از جمله تئاتر، سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی حضور داشته است. تنابنده که در سال‌های اولیه فعالیت هنری‌اش بیشتر با علیرضا امینی و شاهد احمدلو کار کرده بود، بعدتر به واسطه همکاری‌های متعدد و نزدیکش در تلویزیون با سیروس مقدم به شهرت و محبوبیت فراوان دست یافت و حالا وارد دوران جدیدی از فعالیتش در سینما، به عنوان کارگردان، شده است...
دوره اول – فعالیت‌های سینمایی به عنوان بازیگر و نویسنده
محسن تنابنده فعالیت خود به عنوان بازیگر را، پس از تجربه بازیگردانی فیلم «کنار رودخانه» علیرضا امینی، در فیلم دیگر این کارگردان به نام «دانه‌های ریز برف» آغاز کرد و پس از آن در فیلم «آفساید» ساخته جعفر پناهی بازی کرد. او در سال ۸۴ در فیلم متفاوت سامان سالور، «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین»، نقش خاص و پررنگش را به خوبی اجرا کرد و بعدتر وارد اولین دوران شکوفایی‌اش با علیرضا امینی شد. محسن در سال‌های ۸۴ تا ۸۸ سه فیلمنامه طنز برای شاهد احمدلو هم نوشت که از میان آن‌ها «چند میگیری گریه کنی» با اقبال فراوان مخاطبان همراه بود. در همین دوره با بازیگری و نویسندگی دو فیلم علیرضا امینی به نام‌های «استشهادی برای خدا» و «هفت دقیقه تا پاییز» توانست در مهم‌ترین جشنواره سینمایی ایران هم به موفقیت دست یابد. بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر در سال ۸۶ برای محسن تنابنده بسیار خوش‌یمن بود و او، علاوه بر کسب نامزدی سیمرغ بهترین فیلمنامه برای «استشهادی برای خدا»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مکمل مرد را هم برای بازی در این فیلم به دست آورد. تنابنده در سال ۸۸ هم به عنوان بازیگر نقش اصلی مرد در جشنواره درخشید و موفق شد در بیست و هشتمین دوره این رقابت برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اصلی مرد، برای دو فیلم «سنگ اول» به کارگردانی ابراهیم فروزش و «هفت دقیقه تا پاییز» علیرضا امینی شود. سال بعد از آن هم برای فیلمنامه «ندارها»، ساخته محمدرضا عرب، موفق به دریافت دیپلم افتخار بخش فیلمنامه از جشنواره فجر شد تا برای استقبال از چالشی جدید اعتمادبنفس بیشتری پیدا کند.
دوره دوم – شهرت و محبوبیت در تلویزیون
محسن تنابنده از سال ۸۵ در تلویزیون به عنوان نویسنده فعالیت می‌کرد و همکاری نزدیکش با سیروس مقدم را با سه سریال «پیامک از دیار باقی»، «چک برگشتی» و «چاردیواری» آغاز کرد. اوج کار تنابنده، که استعداد طنزپردازی‌اش را سال ۸۸ طی همکاری مشترکش با پیمان قاسم‌خانی و بهروز افخمی در فیلم موفق «سن‌پطرزبورگ» به رخ کشیده بود، مجموعه پرمخاطب «پایتخت» بود که طی پنج فصل در اوج ماند و به یکی از بهترین سریال‌های تاریخ تلویزیون ایران تبدیل شد. دو تجربه دیگر او در عرصه سریال نیز به شبکه نمایش خانگی مربوط می‌شد که چندان موفقیت‌آمیز نبودند. «شاهگوش» داود میرباقری بیشتر محلی برای نمایش استعداد تنابنده در اجرای نقش‌های متفاوت و بیان لهجه‌های مختلف بود و «ابله» کمال تبریزی هم در نهایت یکی از ناموفق‌ترین سریال‌های طنز شبکه نمایش خانگی لقب گرفت.
دوره سوم – بازگشت به سینما
محسن تنابنده از اوایل دهه نود سریال‌های تلویزیونی و نمایش خانگی را، بجز مجموعه محبوبش «پایتخت» و البته سریال «علی‌البدل» که توسط همان تیم پایتخت ساخته شده بود، ترک کرد و دوباره با جدیت به بازیگری و کارگردانی سینما پرداخت. یک سال پس از بازیگری در «لامپ ۱۰۰» سعید آقاخانی، او برای بازی در «ایران برگر» مسعود جعفری جوزانی نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مکمل مرد از جشنواره فجر شد و همزمان در «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی هم به ایفای نقش پرداخت. در سال ۹۳، با همکاری رضا عطاران، نخستین فیلم سینمایی‌اش «گینس» را ساخت که به فروش بسیار خوبی هم دست یافت. همکاریاش با علیرضا داوود نژاد در فیلم «فراری» نیز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در سی‌وپنجمین دوره جشنواره فیلم فجر را برای او به ارمغان آورد. تنابنده که فیلم «شکستن همزمان بیست استخوان» ساخته برادران محمودی را آماده اکران دارد، امسال به عنوان کارگردان برای نخستین بار پای به جشنواره فجر گذاشته و با فیلم جدی «قسم» در بخش سودای سیمرغ با رقبای قدرتمندش به رقابت می‌پردازد. این فیلم که از مهناز افشار و سعید آقاخانی به عنوان بازیگران اصلی بهره می‌برد، یک درام اجتماعی است و خلاصه داستان رسمی‌اش نشان می‌دهد به مسئله قصاص می‌پردازد. نویسندگی و کارگردانی این اثر را خود تنابنده بر عهده دارد و از حضور سیروس مقدم هم، این بار به عنوان مشاور پروژه، سود برده است. جلیل شعبانی و الهام غفوری تهیه‌کنندگی «قسم» را بر عهده دارند.
